Po ponad 25 latach od wprowadzenia słynnego programu transformacji gospodarczej w Polsce przez Leszka Balcerowicza, dyskusje wokół tego wydarzenia nie wygasły. W czerwcu 1989 roku obywatele Polski wybrali demokratyczne zmiany, mające na celu otwarcie drogi do liberalizacji upadającej gospodarki socjalistycznej. W grudniu tego samego roku wprowadzono pakiet reform mających zredukować zadłużenie zagraniczne oraz rozpocząć prywatyzację.

Leszek Balcerowicz, autor planu, wciąż jest postacią kontrowersyjną. Zwolennicy środowiska postsolidarnościowego skupionego wokół liberalnego skrzydła uznają go za nieomylnego wizjonera, podczas gdy konserwatywna część antykomunistycznej opozycji przypisuje mu wszystkie negatywne skutki kapitalistycznych reform. Kto zatem jest bliżej prawdy?

Słaby rozwój Polski?

Aktualnie Polska gospodarczo plasuje się gorzej niż niektóre kraje postkomunistyczne, ale to nie wynik wprowadzonych reform Balcerowicza, a opóźnienia w rozwoju kraju w porównaniu z innymi, przez wojnę zniszczonymi krajami. W 1989 roku Polska była biednym krajem, startując z poziomu porównywalnego do Ukrainy, ale udało się jej wyprzedzić Łotwę, Rumunię, Bułgarię i Węgry, osiągając poziom 80% PKB per capita Czech i Słowenii. Polska zredukowała także dystans do USA.

Zagraniczne koncerny drenują Polskę z kapitału?

Mówi się, że zagraniczne koncerny wyprowadzają z Polski kapitał na poziomie 100 mld złotych rocznie, co jest zarówno zawyżone, jak i nieprawdziwe. W rzeczywistości, dochody z inwestycji zagranicznych wynoszą około 70 mld złotych, a stopa zwrotu z tych inwestycji wynosi 11%, a nie 55%, jak utrzymują krytycy. Ponadto, większość dochodów zagranicznych koncernów reinwestuje się w Polsce.

Upadek polskiego przemysłu?

Dane wskazują na niemalże rewolucję przemysłową w Polsce. Od początku transformacji wartość dodana w przetwórstwie przemysłowym wzrosła o prawie 900% per capita, co jest rezultatem otwarcia się na rynki globalne.

Przemysł trafił do rąk obcego kapitału?

Nieprawdziwe jest również twierdzenie, że polski przemysł został wykupiony przez obcy kapitał. Wartość dodana w przetwórstwie przemysłowym kontrolowane przez firmy zagraniczne wynosi około 44%, co jest niższe niż średnia w starej Unii Europejskiej (23%).

Polska jako rynek zbytu dla Zachodu?

Zamiast być uważaną za płatnika netto kapitału, Polska korzysta z różnorodności importowanych towarów, co jest korzystne. Niski eksport w okresie transformacji wynikał z ubogiej jakości produktów, które wcześniej były kierowane głównie do krajów RWPG.

Wysokie koszty społeczne?

Mit o wysokich kosztach społecznych transformacji nie znajduje potwierdzenia w danych. Dochody wzrosły we wszystkich grupach dochodowych, a Polska wyprzedziła inne kraje w regionie pod względem wzrostu gospodarczego.

Wnioski oparte na danych wydają się zdumiewające wobec powszechnych krytyk. Plan Balcerowicza, mimo kontrowersji, zdaje się przynosić pozytywne efekty dla polskiej gospodarki. Czy jednak historia w pełni oceni jego wpływ, to kwestia dalszych lat rozwoju Polski.